تحلیل موضوعات اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی

روزنامه اعتماد-گروه اقتصادی: «این قرارمان نبود. قرار بود اقتصاد خصوصی سازی شود، مالکیت و مدیریت بنگاه ها در دست مردم باشد.» این جملات از زبان یک روحانی محافظه کار بیان شده است؛ کسی که چه به واسطه گرایش سیاسی و چه به اقتضای فعالیت کاری در زمره محافظه کاران دسته بندی می شود. دکتر حسن روحانی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در حوزه سیاست به محافظه کاران گرایش داشت و در عرصه فعالیت نیز به دلیل تصدی مناصب دیپلماتیک همواره با احتیاط کلام بر زبان می راند. اما حاضران در سالن آفتاب مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت روز گذشته روی دیگری از او را شاهد بودند. روحانی که در مراسم همایش «ایران آینده» سخن می گفت با تاکید بر امر آینده پژوهی و بررسی وضعیت ایران نطق خود را آغاز کرد و با معرفی 10 مولفه مهم، رسیدن به اهداف را در گرو شناخت این مولفه ها دانست. لحن کلام روحانی در سخنرانی هشدارگونه و همراه با پند و اندرز بود و هرچه جلوتر می رفت بر غلظت آن افزوده می شد به طوری که در برخی نکات با کنار گذاشتن ایما و اشاره های مصلحت آمیز انگشت بر نکته اصلی گذاشت و به صراحت بازگشت به اصل قانون را مطالبه کرد. اولین متغیری که در سخنان روحانی برای رسیدن به ایران آینده نمود پیدا کرد «جمعیت و جغرافیای انسانی» بود که بر اساس آن مشخص می شود ایران آینده چقدر جمعیت، با چه ترکیبی و با چه ویژگی هایی دارد و اینکه سلامت این جمعیت و مهم تر از آن نشاط آن و بالاتر از همه مشارکتش در ساخت کشور چگونه است. به گفته وی به همین جهت است که در برنامه ریزی ها برای دستیابی به اهداف بلندمدت یکی از مسائل مهم، رشد متناسب جمعیت است که می تواند آینده متناسب را ترسیم کند.رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام «ثروت ملی» یا «سرمایه فیزیکی» را مولفه دوم در خصوص آینده پژوهی و بررسی وضعیت آینده ایران ذکر و اظهار کرد؛ در این مولفه باید فهمید ثروت ملی چگونه بهره برداری و نگهداری می شود و چگونه به نسل آتی سپرده خواهد شد. آب، خاک، جنگل، مراتع، معادن، نفت و گاز و مانند اینها را چگونه نگهداری می کنیم، چگونه استحصال می کنیم و به آیندگان تحویل می دهیم.وی افزود؛ نکند دیگر ملت ها از این منابع استفاده کنند و مردم از آن محروم باشند و منبع گاز مشترک را همسایگان ببرند. منبع نفت مشترک را هم به زودی همسایگان ببرند. رودخانه های حیات بخش کشور به کشورهای همسایه سرازیر شوند. خاک کشاورزی با بی برنامگی به برج تبدیل شود. مراتع با بی برنامگی از دست برود. روحانی با ادبیات هشدارگونه خود بر واقعیت های موجود تلنگر زد و ادامه داد؛ نکند خدای نکرده همه ثروت های ملی ما روزانه رو به کاهش باشند. برای ایران آینده باید از ثروت های ملی حراست کنیم. به بهترین وجه استحصال کنیم و با کمال امانتداری به نسل آینده بسپاریم. وی با تاکید بر اینکه ریال و ارز ما جزء ثروت های ملی ماست، اظهار کرد؛ نکند ارز ما به رونق باغ و مزرعه و کارخانه و کارگاه و کلاً بازار دیگر کشورها تبدیل شود. اگر خدایی نکرده واردات افزایش و تولید کاهش یافت، ثروت ملی ما در خدمت دیگران به کار رفته و مردم ما از آن بهره لازم را نبرده اند.

نخبگان را تحویل دیگران ندهیم

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، سومین مولفه را سرمایه انسانی دانست و گفت؛ «تحصیلات، فناوری، تحقیقات، تولید علم و دانش و انسان نخبه است که از طریق فناوری های نوین، استقلال و عظمت و آینده افتخارآمیز ما را می سازد و نمی گذارد در میدان رقابت با دیگران عقب بمانیم.» او با یادآوری اینکه باید بدانیم در کلاس درس نشستن و مدرک گرفتن به معنای سرمایه انسانی نیست، گفت اگر دانشجو و دانش آموز به یک نیروی مولد تبدیل شود، آن وقت می توان از آن به عنوان سرمایه انسانی یاد کرد. پس از این مقدمه روحانی با بیان هشداردهنده خود به برخی چالش های امروز ایران اشاره و اظهار کرد؛ نکند دانشگاه ما نیروها را تربیت کند و در نهایت بهره اش را دیگران ببرند. از پول مردم جوان ها را آموزش دهیم و سودش را دیگران ببرند یا نیروها مشغول کاری شوند و تجربه بیندوزند و مثلاً در قالب یک شرکت فعال شوند ولی تبدیل شوند به شرکت طلبکار از دولت با حقوق های عقب افتاده چند ماهه.

آینده ایران با چه سرمایه اجتماعی؟

چهارمین متغیر از نگاه روحانی با یک سوال شروع شد، آینده ایران با چه سرمایه اجتماعی؟ او پاسخ را این گونه داد؛ آنگاه که بین آحاد مردم، اقشار مردم و بین گروه های مختلف اعتماد و پیوند و هماهنگی باشد، می توانیم به فکر آینده ایران باشیم. وی با طرح این سوال که اما اگر به جای اعتماد، دشمنی و اختلاف باشد و هر گروه به فکر حذف گروه دیگر باشد، چه آینده یی می توان برای ایران پیش بینی کرد؟ روحانی نشاط، انسجام و امید در جامعه را بزرگ ترین سرمایه برای یک کشور دانست و اظهار کرد؛ اگر اخلاق و معنویت از جامعه رخت بربندد آن جامعه نمی تواند سند چشم انداز و حتی هیچ امیدی را محقق سازد.

مشارکت سیاسی

روحانی سرمایه سیاسی را ششمین مولفه و عنصر مهم آینده ایران بیان و اظهار کرد؛ آزادی نقد و سخن، مشارکت، جریان سالم قدرت، توزیع قدرت، شایسته سالاری و گردش صحیح قدرت به عنوان مشخصه های اصلی سرمایه سیاسی است. به اعتقاد رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک در کشوری که آزادی نقد سخن نباشد به تدریج آزادی فکر هم نخواهد بود و سرمایه های سیاسی از بین می رود. او اضافه کرد؛ چنانچه گروه ها و احزاب نیز با هم مشارکت و همکاری نداشته باشند و با قواعد بازی آشنا نباشند، سرمایه سیاسی با مشکل مواجه می شود. اگر هزینه مشارکت بالا رود، مشارکت سیاسی از بین خواهد رفت. وی با تاکید بر اینکه باید به مردم به دلیل مشارکت جایزه داد نه اینکه به دلیل طرفداری از کاندیدایی، امروز گرفتار و فردا بیکارش کرد، گفت؛ اگر می خواهیم مشارکت فعال در کشور وجود داشته باشد، باید افراد هزینه کمتری بپردازند و جایزه بگیرند نه اینکه تنبیه شوند. نماینده مجلس خبرگان ادامه داد؛ آینده ایران با حضور و تلاش به پیش می رود نه فقط با دولت و یک حزب و یک جناح. باید سیاست جذب حداکثری به عنوان سیاست اصلی کشور قرار گیرد و اگر دفعی ضرورت پیدا کرد باید حداقل باشد.

فحش دادن نتیجه بخش نیست

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه با بیان اینکه سرمایه بین المللی هفتمین شاخص در آینده نگری است، تصریح کرد؛ در ایران امروز مگر می توان در یک جزیره به سر برد و دور کشور را دیوار کشید و بدون تعامل به تعالی دست یافت. علم و فناوری از کجا می رسد؟ روحانی افزود؛ به نام استقلال فرهنگی نباید از دانش دهه های 1960 و 1970 استفاده کرد و از تجربه های جدید محروم ماند. وی ادامه داد؛ دنیای امروز دنیای تعامل سازنده و موثر است نه اینکه تقابل افتخار باشد. به گفته او هیچ کس با فحاشی به جایی نرسیده است و اگر صبح تا شب به دیگران فحش دهیم و تقابل ایجاد کنیم نتیجه یی به دست نمی آید، بلکه باید با همه دنیا تعامل کنیم. او با تاکید بر اینکه توسعه و رشد اقتصادی بدون بازار نمی تواند اثرگذار باشد، اظهار کرد؛ فتح بازار در سایه روابط صحیح و تعامل سازنده شکل می گیرد. حتی حرکت روان پول و اعتبار و کالا در سایه تعامل درست امکان پذیر است.

ارتباطات نزدیک جهانی را بپذیریم

روحانی شرایط جهانی را به عنوان مولفه هشتم ذکر کرد و گفت؛ بحران پولی و مالی جهان در سال گذشته که منجر به بحران اقتصادی شد نمونه گویایی از این مساله است. حتی اگر ایده دهکده جهانی را نپذیریم حداقل باید ارتباطات نزدیک جهانی را بپذیریم. وی با بیان اینکه پارادایم فنی و تجاری امروز جهان که عوامل پیش برنده آن تحولات تکنولوژیک و آزادسازی های گسترده است، فرصت ها و چالش های جدیدی را به وجود آورده است، گفت؛ دکترین نوین توسعه دنیای امروز بر مبنای آزادسازی اقتصادی، مشارکت بازار و دولت، توسعه سرمایه انسانی، ارتقای فناوری ها و نوآوری ها، رشد پیوسته مهارت، تمرکززدایی، تغییر نقش دولت از کارگزار و بازیگر اصلی توسعه، به عامل راهبردی ایجاد شرایط مناسب، ظرفیت سازی برای فقرزدایی و بالاخره ارتقای عدالت اجتماعی است.

پیش بینی ها

روحانی از پیش بینی بحران های داخلی، منطقه یی و بین المللی به عنوان مولفه نهم یاد کرد و گفت؛ متاسفانه در 30 سال گذشته بحران های مختلفی را پشت سر گذاشتیم که یک بار آن جنگ خودمان، بار دیگر جنگ عراق و کویت و ورود نیروهای ائتلاف به منطقه و در ادامه اشغال افغانستان، عراق، جنگ 33روزه لبنان و جنگ 22 روزه غزه بود و لذا مسائل منطقه یی نمی تواند تاثیرگذار نباشد.

چه کسانی می خواهند مدیریت کنند

روحانی مدیریت کشور را مولفه دهم ذکر کرد و گفت؛ مدیران لایق، رشید و صالح عامل مهمی در رشد و توسعه کشورند. رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک افزود؛ متاسفانه سال ها پارادایم مرکزمحوری، بخشی نگری و اقتصاد مبتنی بر نفت ارزان و نبود آینده نگری بر کشور ما حاکم بوده است. وی گفت؛ اگر در دهه 1980، آزادسازی، خصوصی سازی و تثبیت محور اصلی اصلاحات اقتصادی بوده اند، امروز عامل اصلی اصلاحات اقتصادی، «اصلاح نظام تدبیر» است.

سخن آخر

او سخنان خود را با بیان سه نکته امیدبخش جمع بندی کرد. چشم انداز، سیاست های کلی اصل 44 و هدفمند کردن یارانه ها سه نکته یی بود که از نگاه روحانی امیدبخش توصیف شد. وی در ارزش نکته اول گفت؛ اولین موضوع سند چشم انداز 20ساله بود و وقتی این سند با همکاری دولت، مجمع تشخیص و با امضای رهبری ابلاغ شد خیلی امیدها ایجاد کرد که ان شاءالله هنوز هم این امید هست اما این امیدواری در قالب بیان عملکرد برنامه چهارم رنگ دیگری گرفت. او در خصوص عملکرد برنامه که برش اول چشم انداز است، اظهار کرد؛ بر اساس آمار دولت رشد اقتصادی 3/2 درصد است، در حالی که قرار ما این بود که رشد سالانه هشت درصد را داشته باشیم و این در حالی است که در سال گذشته این رقم در برخی کشورهای منطقه و آسیا 9 ، 10 ، 12 و حتی 14 بود. دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی گفت؛ قرار بود نرخ بیکاری هر سال

2/4- درصد باشد و طبق برنامه چهارم این رقم باید هفت درصد می بود اما آمار دولتی می گوید این نرخ 1/11 درصد است. روحانی با اشاره به نرخ تورم تصریح کرد؛ این نرخ در 12 ماه منتهی به خرداد

88 ، 5/22 درصد بود در حالی که طبق برنامه پنج ساله باید 9/9 درصد باشد ولی الان هم این نرخ بالای 20 درصد است. روحانی با انتقاد از شیوه هزینه-درآمدها تصریح کرد؛ درآمد دولت نهم 370 میلیارد دلار بود ولی آن را به گونه یی خرج کرده ایم که تا آخر سال چیزی باقی نماند در حالی که ما فکر می کردیم حداقل 180 میلیارد دلار از این رقم باقی بماند البته با وجود این شرایط باید امید داشته باشیم و تلاش و برنامه ریزی را هم در کنار آن قرار دهیم.وی در خصوص سیاست های کلی اصل 44 که دومین موضوع امیدبخش بود، گفت؛ این سیاست ها امیدهای زیادی را ایجاد کرد و حتی رهبری گفتند این سیاست ها یک انقلاب است و واقعاً هم می توانست باشد. وی با انتقاد شدید از روند خصوصی سازی نهادهای دولتی اظهار کرد؛ ما فکر کردیم این سیاست ها به این معناست که بنگاه های اقتصادی را هم در مالکیت و هم مهم تر از آن در مدیریت به مردم بدهیم، اما بعد دیدیم همان دولت شکلش عوض شد. به گفته روحانی در هدف خصوصی سازی قرار بود مردم جای دولت را بگیرند. رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه لایحه هدفمند کردن یارانه ها سومین موضوع امیدبخش کشور در سال های اخیر است، گفت؛ باید به مجلس دست مریزاد بگوییم، امیدواریم این حرکت به خیر باشد.

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار کرد؛ تا حالا می گفتند یارانه ها علامت غلط به اقتصاد می دهند و مانند مسکن هستند و آنها را بردارید تا علامت های صحیح دریافت شود لذا امیدواریم این یک اقدام درست از آب دربیاید.