تحلیل موضوعات اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی

رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در دهم مرداد 1384 در آخرین دیدار اعضاى هیأت دولت‏ سیدمحمد خاتمی از تلاشهای این دولت تقدیرکردند.

متن کامل سخنان معظم له را می خوانید:

 اساس این جلسه براى این است که من از برادران و خواهران عزیز قلباً تشکر کنم و به‏خاطر خدماتتان و زحماتى که کشیدید و تلاشهایى که انجام دادید، چه از شخص جناب آقاى خاتمى و چه از شما دوستان، صمیمانه سپاسگزارى کنم.

مطمئناً هر کارى که در خدمت به این مردم و این ملتِ خوب از شما دوستان عزیز در دوران دشوار مأموریتتان صادر شده، پیش خداى متعال محفوظ است. هیچ لحظه‏یى از لحظات کار شما و رنجى که بردید و همتى که به کار بستید و اقدامى که کردید، از نگاه تیزبین کرام‏الکاتبین و از حیطه‏ى علم پروردگار خارج نیست. خود شماها یقیناً زحماتى که کشیدید، یادتان نمى‏ماند؛ بسیارى از زحمات و تلاشها هم هست که اصلاً امکان ندارد غیر از خود انسان، کسى آنها را بفهمد. حرصى که انسان براى کار مى‏خورد، تلاشى که انسان در ذهنِ خودش براى خوب انجام دادن یک کار به کار مى‏برد، همتى که مى‏کند، نیتى که مى‏کند، کسى غیر از خود انسان کسى نمى‏فهمد. وقتى مردم نفهمیدند و غیر از خود انسان کسى نفهمید، تشکرى هم دنبالش نیست؛ اما خداى متعال همه‏ى اینها را مى‏داند؛ همه‏ى این لحظات کار را، لحظات دشوار را، آن نیت‏ها را، آن همت‏ها را خداى متعال مى‏فهمد و یکایک اینها هم پیش خدا پاداش دارد؛ به این نکته توجه دارید و توجه داشته باشید. انسان روزى چشمش به پاداش الهى روشن مى‏شود که احساس نیاز مى‏کند.

ما با همه‏ى وجود باید خداى متعال را شکر بگوییم که میدان جدیدى براى عبادت در پیش روى ماها قرار داد. خدمت به مردم، آن هم در ابعاد یک دولت، با محدوده‏ى وسیعى که دارد، چیز مهمى است؛ که وقتى با نیت خالص و براى خدا انجام مى‏گیرد، با هیچ عبادتى واقعاً قابل مقایسه نیست. این را خداى متعال در اختیار ما گذاشته، ما را به کار گرفته و این توفیق را داده که بتوانیم به قدر قوا و نیرویمان در راه اجراى اوامر او و در راه خدمت به خلق او تلاش و کار کنیم. شما سالهایى را در این میدان گذرانیدید و خدا را شاکر باشید.

البته دوران مسؤولیت، تلخى‏ها و شیرینى‏هایى دارد. انسان کارى را انجام مى‏دهد و موفق مى‏شود خدمتى را که دوست مى‏دارد انجام بگیرد، او متصدى و مباشر باشد و انجام دهد. لذتى که انسان از انجام دادن این کار مى‏برد، قابل مقایسه با هیچ لذت دیگرى نیست؛ چون پیشرفت کار را به چشم خودش مى‏بیند. هیچ شیرینى‏یى بالاتر از این نیست که انسان ببیند این کار را انجام داد و به نتیجه رساند. تشکر و قدردانى مردم را مشاهده مى‏کند؛ توفیقات الهى را در حقِ خودش لمس مى‏کند؛ اینها شیرینى‏هاى کار و خدمت است. البته تلخى‏هایى هم هست؛ گاهى انسان مى‏خواهد کارى را انجام هد، ولى نمى‏تواند انجام بدهد؛ مانعى در راه پیش مى‏آید؛ با یک ناسپاسى مواجه مى‏شود. این تلخى‏ها را انسان باید به حساب خدا بگذارد و براى تحمل این سختى‏ها و تلخى‏ها هم منتظر اجر و پاداش الهى باشد.

البته ما همیشه باید در ناکامى‏ها در درجه‏ى اول خود را مخاطب قرار دهیم. قرآن مى‏فرماید: «ما اصابک من حسنة فمن اللَّه و ما اصابک من سیئة فمن نفسک». ما در درجه‏ى اول باید خود را در همه‏ى چیزهایى که به نظرمان ناکامى و بى‏توفیقى مى‏آید، مخاطب قرار دهیم؛ ولى به هر حال شکر الهى را با این همراه کنیم و اجر الهى را براى کارى که به‏خاطر او انجام مى‏گیرد، مسلّم بدانیم. بنابراین من به سهم خودم - آن مقدارى که شاهد تلاشهاى شما بودم - از شما تشکر مى‏کنم. در سالهاى گذشته من شاهد تلاش پُرحجم و جدى جناب آقاى خاتمى و شما برادران و خواهران در همه‏ى زمینه‏ها بودم؛ این چیزى است که ما باید آن را نعمت بزرگى از نعم الهى بدانیم. شما در این مدت کار سخت و تلاش متراکمى را انجام دادید و بحمداللَّه به توفیقات زیادى هم رسیدید. امروز، هم در زمینه‏ى صنعت، هم در زمینه‏ى کشاورزى، هم در زمینه‏ى علم و فناورى، هم در زمینه‏هاى گوناگونِ خدمات، ما پیشرفت‏هاى بسیار چشمگیر و زیادى داریم؛ اینها براى این کشور و این ملت خواهد ماند و از حافظه‏ى این ملت زدوده نخواهد شد. همه‏ى شما برادران و خواهرانى که در این کارها سهیم یا مؤثر یا مؤسس بودید، یقیناً در اجر و پاداش این تلاشها سهیم هستید.

آنچه مهم است، این است که شما دوستان در پایان دولت، مأموریتتان تمام مى‏شود؛ اما مسؤولیت‏هاى شما تمام نمى‏شود. انسان در محیط اسلامى هیچ‏گاه از مسؤولیت فارغ و خالى نیست؛ همیشه داراى مسؤولیت است؛ منتها مسؤولیت‏ها متفاوت است. یک وقت انسان وزیر است - که یک مسؤولیت دارد - یک وقت وزیر نیست؛ اما مجموعه‏یى از تجربه‏هاى فراوان وجود دارد. تجربه‏هاى باارزشى که در طول سالهاى متمادى در یکایک شماها به وجود آمده و جمع شده، دستاورد کمى نیست؛ اینها متعلق به این کشور و این ملت و این نظام است؛ از این تجربه‏ها باید استفاده شود.

همان‏طور که جناب آقاى خاتمى اشاره کردند، این یکى از افتخارات ماست که دست به دست شدنِ قدرت اجرایى در بهترین شکل و با شیرین‏ترین وضع در کشور ما انجام مى‏گیرد؛ این را انقلاب به ما بخشید؛ این را اسلام به ما داد؛ این را احساس مسؤولیتى که ناشى از تفکر اسلامى و نگاه اسلامى به انسان و تعهد و مسؤولیت انسان است، به ما ارزانى داشته است.

در این میدان کار و تلاش، جمعى مى‏آیند و در فرصت معینى زحمتشان را مى‏کشند، عرق مى‏ریزند و شب و روز تلاش مى‏کنند؛ بعد اینها از صحنه خارج مى‏شوند و کسان دیگرى جاى آنها مى‏آیند؛ کار را از آنها تحویل مى‏گیرند و بر اساس پیشرفت‏ها و توفیقاتِ آنها کار را ادامه مى‏دهند. کار و مسؤولیت باید بر همین اساس باشد؛ یعنى باید از توفیقات، تجربیات و پیشرفت‏هاى هر مجموعه‏یى که کار و خدمتى را انجام مى‏دهند، بعدى‏ها بهره ببرند و روى بناى آنها ادامه‏ى خدمت دهند. ما حدِّ یقف نداریم؛ یعنى این‏طور نیست که اگر فرض کنیم ما توانستیم مسأله‏ى اشتغال را به‏طور کامل حل کنیم، حرکت ملت ما و کشور ما دیگر به نهایتش رسیده؛ نه، تازه شروع مى‏شود. ما در پیشرفتِ خود حدِّ یقف و منتهى‏الیهى نداریم. ملت ما، ملت بزرگى است. کشور ما، کشور ثروتمندى است. تاریخ ما، تاریخ پُرافتخارى است. انتظارِ از این ملت، از این تاریخ و از این کشور، انتظار زیادى است. بر اثر فشار استبداد و دخالت بیگانگان و ناتوانى و بى‏عُرضگى بسیارى از حکومت‏هاى قبل از انقلاب در این کشور، ما چند قرن عقب‏افتادگى داریم؛ این عقب‏ماندگى‏ها را باید بسرعت جبران کنیم. ما هرگز آن ملتى نبودیم و نباید باشیم که قدرتهاى سیاسى‏یى در دنیا به اتکاء علم و پیشرفت فناورى‏شان بتوانند در میدان‏هایى که به آنها مربوط نیست، به ملت ما زور بگویند و ما ناگزیر باشیم زور آنها را بپذیریم. ما باید ملتى باشیم روى پاى خودمان و متکى به قدرت خودمان؛ در جایگاهى که به معناى واقعى کلمه، شایسته‏ى ملت ایران است. این، کار و تلاش لازم دارد؛ این چیزى نیست که روزى متوقف شود. هر کدام از ماها که روى صحنه‏ى این کار و آزمون بزرگِ خدمت به ملت مى‏آییم، برهه‏یى از عمر خود را کار و تلاش مى‏کنیم؛ به قدر توان و همتِ خود خدمت مى‏کنیم و کمکى مى‏رسانیم و این گردونه را به پیش مى‏بریم؛ بعد هم دیگرى مى‏آید و این راه را ادامه مى‏دهد، و دیگرانى خواهند آمد. نسل جوانى که امروز در کشور ما دارد تربیت مى‏شود، قابل مقایسه‏ى با دوره‏ى جوانى ما نیست؛ هوش و توانایى‏ها و امید و همتش خیلى بالاست؛ اینها مدیران بسیار خوبى براى آینده خواهند بود. ما باید کشور را برسانیم به دست مدیران جوانى که نسل به نسل و پى‏درپى از راه خواهند رسید تا این راه ان‏شاءاللَّه ادامه پیدا کند. و این در کشور ما متکى است به جابه‏جایى نرم و آرام و همراه با محبت و برادرى در مسؤولیت‏ها و مأموریت‏ها و در کسانى‏که این مأموریت‏ها را بر عهده مى‏گیرند. این روحیه‏ى برادرى را هم باید حفظ کنید.

بستر مردم‏سالارى اسلامى و حضور مردم را انقلاب به ما داد. ما باید روى این زمینه تکیه کنیم. البته از طرف کسانى سعى شده که بین جمهوریت نظام و اسلامیت، رقابتى به وجود بیاورند. یک‏جا بعضى‏ها بگویند روى اسلامیت تکیه شد، جمهوریت تضعیف شد؛ یک عده هم بگویند روى جمهوریت تکیه شد، اسلامیت تضعیف شد. این‏طورى نیست. در کشور ما جمهوریت از اسلامیت جدا نیست. این مردم، مؤمن و عمیقاً پایبند به مبانى دینى هستند. همیشه در انتخابات‏هاى ما این نشان داده مى‏شود. در سال 76 هم همین‏طور بود؛ سال 80 هم همین‏طور بود؛ امسال هم که 1384 است، همین‏طور است. در انتخابات، مردم در حقیقت به پایه‏هاى اعتقادىِ خودشان و به آنچه بر آن پایه‏ها مبتنى است، رأى مى‏دهند. مردم عقاید خود را دوست مى‏دارند و به این عقاید و مبانى پایبند هستند؛ و همین مبانى هم ما را پیش مى‏برد. لذا جمهوریت - یعنى مردم‏سالارى به معناى واقعى کلمه - در این کشور همواره با اعتقاد به اسلام و حرکت در جهت اسلام همراه است و ان‏شاءاللَّه بستر جریان مردم‏سالارى و پیشرفت و رشدِ این حالت و نهادینه شدن روحیاتِ ناشى از مردم‏سالارى اسلامى روزبه‏روز در کشور گسترش پیدا خواهد کرد.

من این نکته را هم مورد تأکید قرار بدهم. همان‏طور که اشاره کردند، خوشبختانه دولت شما در ماه‏هاى آخر دچار رکود نشد - ما این را شاهد هستیم - تا روزهاى آخر کار کردید؛ و این جاى تشکر و قدردانى دارد. علاوه بر این‏که لازم است از زحمات شما در طول سالهاى متمادى تشکر و قدردانى کنم، این را هم بخصوص لازم است بگویم و ذکر کنم که شما کار را ادامه دادید و پیش بردید. در روزهاى آخر و هفته‏هاى آخر، کارهاى خوبى در بخش‏هاى مختلف انجام گرفت،که نشان‏دهنده‏ى زنده بودن دولت بود. امیدواریم همیشه همین‏طور باشد. اگر ما از قدرتى که در اختیار یک مسؤول قرار مى‏گیرد، براى خدا و خدمت به مردم استفاده کنیم، این قدرت مى‏شود نعمت؛ اما اگر براى اهداف شخصى از آن استفاده کنیم، همین قدرت مى‏شود نقمت و مایه‏ى انحطاط و سقوط ارزش‏هاى انسانى در درون خود انسان؛ انعکاس‏اش هم در جامعه و در میان مردم ظاهر خواهد شد. قدرت، هدف نیست؛ وسیله‏یى است براى این‏که انسان بتواند به اهداف والا برسد. هر قدمى در راه خدمت، ما را به این اهداف نزدیک مى‏کند.

لازم است از شخص جناب آقاى خاتمى هم صمیمانه تشکر کنم. این را به شما دوستان بگویم، به خود ایشان هم شاید بارها گفته‏ام؛ در طول هشت سالى که ما با ایشان به‏طور مستمر و مداوم در ارتباط بودیم، رفاقت و صمیمیت ما با ایشان روزافزون بوده؛ خدا را شکر. الان پیوند عاطفى و محبت‏آمیزى که بین بنده و آقاى خاتمى هست، از آنچه در هشت سال پیش بوده، بمراتب مستحکم‏تر است؛ و این ناشى از خصوصیاتى است که من در این مدت در ایشان حس کردم. تدین و پایبندى و نجابت و روحیه‏ى نجیب ذاتىِ ایشان واقعاً جزو امتیازات و خصال برجسته در ایشان است. ایشان در این مدت تلاش متراکمى انجام دادند؛ ما شاهد بودیم و مى‏دیدیم. در مقاطع زمانى مختلف، کشور و دولت و مسؤولان با حوادثى مواجه شدند، و ایشان در یکى از حساس‏ترین مراکز این مواجهه قرار داشتند و صبر و تحمل کردند؛ ان‏شاءاللَّه خداى متعال اجر این صبر و تحمل را خواهد داد.

در میان خصوصیات ایشان، اگر من بخواهم روى یکى از آنها تکیه کنم، این است که ایشان در همه‏ى این مدت، دشمنانى را که کمین کرده و خیز برداشته بودند، ناامید کردند. خیلى‏ها از سال 76 - از اول تشکیل این دولت - مى‏خواستند آقاى خاتمى را در موضع مقابله و مواجهه‏ى با نظام قرار دهند؛ خیلى هم تلاش کردند؛ ما شاهد بودیم. البته ریشه و مبنا و سلسله‏جنبان این تلاشها در بیرون از این مرزهاست؛ منتها کسانى هم متأسفانه همان انگیزه‏هاى فاسد و پلید را در داخل انعکاس مى‏دادند. خیلى تلاش کردند، اما آقاى خاتمى حقیقتاً مقاومت کردند. آن روزى که ایشان اعلام کردند وقتى مى‏گویم «جامعه‏ى مدنى»، مراد من مدینةالنبى است - که اتفاقاً دیروز یا پریروز در یکى از صحبتهاى ایشان من این را خواندم - خیلى خلاف انتظار بعضى‏ها شد؛ لذا به ایشان حمله کردند و فشار آوردند.

اینها مواضعِ خیلى باارزشى است. ما که قصور داریم و دیدمان اینقدر کوتاه است، مى‏فهمیم و مى‏بینیم؛ کاتبانِ نامه‏ى اعمال ما - که مأموران الهى هستند - به طریق اولى‏ مى‏بینند؛ و خداى متعال هم که «من ورائهم محیط» است، همه چیز را مى‏بیند. اینها پیش خداى متعال اجر دارد. ان‏شاءاللَّه در آینده هم باید همین‏طور باشد.

از تجربه و توان شماها باید استفاده شود. مسؤولان و کسانى که مأموریت‏هایى را بر عهده مى‏گیرند، باید از محصول کار و از نظرات شما بهره ببرند و استفاده کنند. شما هم حقیقتاً خود را به معناى واقعى کلمه در اختیار نظام و متعلق به نظام بدانید. یک روز انسان در این نقطه مأموریتى را انجام مى‏دهد؛ یک روز در این نقطه نیست و یک جاى دیگر است. همان‏طور که عرض کردیم، مسؤولیت‏هاى دینى و انقلابىِ من و شما تمام نمى‏شود. ما هر جا باشیم، بالاخره یک عنصر مسلمانِ انقلابى هستیم و مسؤولیت‏هایى بر عهده داریم. امیدواریم ان‏شاءاللَّه بتوانید این مسؤولیت را به بهترین وجه انجام دهید.

من همیشه در این مدت شماها را دعا کرده‏ام. آقاى خاتمى را حداقل در هر شبانه‏روز یک بار دعا کرده‏ام؛ یعنى در تمام این مدت شاید هیچ شب و روزى نبوده که من شخص ایشان را دعا نکنم. بقیه‏ى مسؤولان و دیگران را هم همیشه دعا کرده‏ام و باز هم دعا خواهم کرد. دعا کنیم که خداى متعال این کشور و این ملت و این نظام را روزبه‏روز به اهداف خودش نزدیکتر کند و اقتدارى را که شایسته‏ى این کشور و این ملت است، به او ارزانى بدارد؛ و همین‏طور هم خواهد شد؛ این را من تردید ندارم.

اگر ما این کشور را با ده سال پیش و بیست سال پیش مقایسه کنیم، خواهیم دید که پیشرفت‏هاى بسیار زیادى داشته‏ایم؛ و این چیزى است که دشمنان این کشور و این نظام و این انقلاب نه توقع‏اش را داشتند و نه این را مى‏پسندیدند؛ هر چه هم از دستشان برآمده، انجام داده‏اند. الان هم ما را زیاد تهدید مى‏کنند. اخم و روتُرش کردن نسبت به ما از سوى قدرت‏طلبان و انحصارطلبان جهانى دایمى است و ما هم با تمام قدرت راه خود را به صورت پیوسته، با توکل به خدا و با امید به نیروى ذاتى این کشور ان‏شاءاللَّه ادامه خواهیم داد و پیش خواهیم رفت؛ من در این خصوص هیچ تردیدى ندارم.

چشم‏اندازها براى ما روشن است. در طول این مدت توطئه‏هاى دشمن یکى پس از دیگرى خنثى شده است. دشمنان، توطئه‏هاى سیاسى و فرهنگى و فشارهاى گوناگون سیاسى و اقتصادى داشتند؛ اینها به برکت همت و تلاش شما و امثال شماها خنثى شده است؛ بعد از این هم به توفیق الهى همین‏طور خواهد بود.

امیدواریم خداى متعال براى همه‏ى شما، همه‏ى ما و براى این کشور خیر مقدر بفرماید و توفیق دهد تا بتوانیم ان‏شاءاللَّه وظایفمان را هر روز بهتر از گذشته انجام دهیم.

والسّلام علیکم و رحمةاللَّه و برکاته‏